🔸 Zbulohet zhvillimi i ngjarjes! Nëse nuk ke lexuar romanin “Net të Bardha” nga Dostojevski, sugjerohet ta lexosh më parë. Këto janë vetëm përshtypjet e mia personale mbi librat që lexoj. Nuk jam kritike librash, thjesht një lexuese që ndan mendimet e saj.
E lexova Net të Bardha gjatë një fluturimi për në Londër. Libri është shumë i shkurtër, ndaj ishte zgjedhja e duhur për të kaluar kohën në avion. Madje, disa pjesë i lexova me zë të lartë që edhe kolegu im, i ulur pranë meje, të dëgjonte dhe ta shijonim së bashku. Unë e lexova në shqip, në përkthimin e Islam Spahiut. Nuk e di si është në anglisht, por ky përkthim më la përshtypjen se kishte vend për përmirësime, sidomos në lidhjen e fjalëve dhe rrjedhën e fjalisë.
Nga Dostojevski, më parë kisha lexuar vetëm Krim dhe Ndëshkim, që më ka pëlqyer jashtë mase. Provova të lexoj edhe librin e parë që ai ka shkruar, por ajo ishte një eksperiencë krejt ndryshe… dhe jo pozitive. Mendova fillimisht se ishte problemi te përkthimi, por në fakt mendoj se vetë romani nuk ishte i shkruar mirë. Historia mezi ecte dhe leximi nuk rridhte.
Ndërkohë, Net të Bardha është një histori e shkurtër, me një ngjarje që zvarritet, por e pasur me shumë ndjesi dhe përjetime.
Portreti i ëndërrimtarit
Personazhi kryesor, një ëndërrimtar, nuk ka një emër. Mendoj Dostojevski e lë pa emër qëllimisht, ndoshta për ta bërë më universal dhe që lexuesi të mund të projektojë veten tek ai. Ai i jep jetë objekteve, shoqërohet më shumë me mendimet e tij se me njerëzit dhe humbet shpesh në botën e vet imagjinare.
Më pëlqeu mënyra se si ky personazh flet për veten duke përshkruar ëndrrat e veta. Është rrëfyes shumë i mirë. E kuptoj se si rrëfimi i tij, ashtu si dhe personazhi i humbur në vetminë e vet, arrin të lidhet edhe me ndjenjat e shkëputjes dhe pasigurisë në epokën moderne. Unë vetë jam një person ëndërrimtar dhe ndonjëherë përfshihem aq shumë në ëndrrat e mia sa për pak u besoj. Besoj se shumë njerëz e bëjnë këtë. Por ndryshe nga ai, unë gjithmonë e di që realiteti më pret aty, e pranoj këtë dhe jam e lumtur ta jetoj.
Historia
Historia është paksa e trishtë. Është një rrëfim për dashurinë e njëanshme, për ëndrrat e ndërtuara në kokë dhe për kthimin në realitet kur ato nuk përmbushen. Dialogu mes tij dhe vajzës protagoniste, Nastjenkës, ndonjëherë ecën shpejt, aq sa duket sikur nuk i lënë rradhë njëri-tjetrit. Të duhet të përqendrohesh dhe të lexosh ngadalë që të mund të kapësh kuptimin e fjalisë. Mbase kështu është dhe origjinali, po prapë, besoj se kjo pjesë mund të ishte rregulluar lehtësisht me disa presje të vendosura aty ku duhet. Ka tension emocional pavarësisht mungesës së veprimeve të dukshme.
Një çast lumturie
Në fund, personazhi kryesor i uron vetëm të mira Nastjenkës, edhe pse ajo nuk ia ktheu dot dashurinë. Ka diçka të dhimbshme, por edhe të butë, në këtë lloj dashurie që nuk kërkon shpërblim. Fjalia e fundit më mbeti në mendje: "Zot im! Një çast lumturie! Ndoshta është pak për një jetë të tërë njeriu?.." . Një përfundim kaq i thjeshtë, por që përmbledh gjithë thelbin e ëndërrimtarit. Një psherëtimë që mbyll librin me atë që ndjen, jo që përplaset. Ai nuk u mbyll me hidhërim, por me mirënjohje për ato pak momente që ia ngrohën zemrën.
Dhe më kujtohet një moment i veçantë kur Nastjenka i tha: “Pse ‘ai’ mos të ishte ‘ju’?” - një fjali që të jep shpresë për një sekondë, por që shpejt e kupton se nuk është e jotja. Ishte një krahasim i ndjerë, si një dëshirë e paplotësuar, por që tregon se zemra e saj ishte ende diku tjetër. Dhe pastaj, në fund, në letrën e saj, ajo shkroi: “Oh, sikur ju të ishit ai!” - këtë herë jo si pyetje, por si një e vërtetë e pranuar. Edhe rendi është i përmbysur, por kuptimi është edhe më i hidhur. Nuk ishte më një mundësi, por një “sikur” që nuk do të ndodhte kurrë. E pikërisht aty, libri të kujton se sa ngatërruar dhe të padrejta mund të jenë ndjenjat.
A ia vleu?
Ja vlen ta lexosh si një përjetim të shpejtë, të butë dhe introspektiv. Më pëlqeu përshkrimi i detajuar dhe mënyra e ndjerë e rrëfimit. Nuk është nga ato libra që të lënë pa gjumë, por është një shoqërues i këndshëm për disa orë të qeta leximi. Nëse do ta vlerësoja, do t’i jepja një 7.5, jo për madhështi, por për thjeshtësinë e bukur që ka.